Μετά από πέντε χρόνια διακοπής, που χαρακτηρίστηκαν από γκρίνιες για τις διεκδικήσεις των αντιπάλων της στα νερά της Μεσογείου, η Τουρκία συνεχίζει τη Δευτέρα τις συνομιλίες με την Ελλάδα, με τις επαφές να αποτελούν το πρώτο τεστ για τις ελπίδες της περί αντιστροφής των επιδεινούμενων σχέσεών της με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό αναφέρει το πρακτορείο Reuters λίγες ώρες πριν την έναρξη του 61ου γύρου των επαφών ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα.
Σύμφωνα με το ειδησεογραφικό πρακτορείο, οι διπλωμάτες αναφέρουν ότι η ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης θα είναι δύσκολη, την ώρα που οι συνομιλίες ήρθαν μετά την απόφαση της Τουρκίας να εγκαταλείψει τις έρευνες για φυσικό αέριο σε αμφισβητούμενα ύδατα -έρευνες που εξόργισαν την Ελλάδα και την Κύπρο- και έριξαν τους τόνους της ρητορικής αναφορικά με τις ευρύτερες διαμάχες ανάμεσα στη Άγκυρα και την ΕΕ.
Επίσης, οι ελληνοτουρκικές συνομιλίες πιθανώς να ανοίξουν το δρόμο για άμεσες επισκέψεις Ευρωπαίων ηγετών στην Τουρκία.
Και οι δύο πλευρές αναφέρουν ότι υπάρχει η πολιτική θέληση για βελτίωση των σχέσεων, αλλά μετά από χρόνια προστριβών για τους πρόσφυγες, τα ανθρώπινα δικαιώματα, για τις θαλάσσιες διεκδικήσεις και την τουρκική στρατιωτική παρέμβαση στο διχοτομημένο νησί της Κύπρου, η προσέγγιση φαντάζει ως μακρινή προοπτική.
Εκφράζοντας μια συγκρατημένη αισιοδοξία, ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής διπλωματίας, Josep Borrell, δήλωσε στο Reuters ότι βλέπει να ανοίγεται “ένα παράθυρο ευκαιρίας”, αλλά η η Άγκυρα θα πρέπει “να εγκαταλείψει αυτή τη γραμμή αντιπαράθεσης” και να επιδιώξει το διάλογο.
Ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν που στο παρελθόν είχε κατηγορήσει την ΕΕ για “στρατηγική τύφλωση” έναντι της Τουρκίας, δήλωσε αυτόν το μήνα στους πρεσβευτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Άγκυρα ότι είναι έτοιμος να βελτιώσει τους διμερείς δεσμούς.
“Δεν βλέπω κάποια ουσιαστική κίνηση συμφιλίωσης που θα μας έκανε να αποκλίνουμε από την παρούσα πορεία μας. Θα χρειαστεί κάποια πολύ σημαντική χειρονομία από τη πλευρά της Τουρκίας”, ανέφερε από τις Βρυξέλλες Ευρωπαίος διπλωμάτης, προσθέτοντας ότι δεν υπάρχει κάποιος λόγος να είμαστε αισιόδοξοι.
Ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου που βρέθηκε στις Βρυξέλλες αυτή την εβδομάδα με αποστολή να συντηρήσει αυτό που θα περιγράφαμε ως “θετική ατμόσφαιρα” ανάμεσα σε Άγκυρα και ΕΕ, δήλωσε ότι οι συνομιλίες για το κυπριακό θα πραγματοποιηθούν σε δύο μήνες στη Νέα Υόρκη.
Οικονομική ζημιά
Η προσπάθεια του Ερντογάν να χτίσει γέφυρες με την ΕΕ, τον κύριο εμπορικό εταίρο της Τουρκίας, έρχεται την ώρα που η κυβέρνησή του αγωνίζεται κατά της οικονομικής επιβράδυνσης. Και ενώ η πανδημία του κορονοϊού αποτέλεσε την κύρια τροχοπέδη της ανάπτυξης, οι διεθνείς εντάσεις έχουν επιβαρύνει την τουρκική οικονομία.
Χαράσσοντας μια νέα οικονομική πολιτική τον Νοέμβριο, ο Ερντογάν παράλληλα υποσχέθηκε μεταρρυθμίσεις στην τουρκική δικαιοσύνη μετά από τις αλλεπάλληλες κριτικές που δέχθηκε από τους δυτικούς συμμάχους, οι οποίοι ανέφεραν ότι το κράτος δικαίου στην Τουρκία έχει διαβρωθεί μετά από την απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 και την επακόλουθη καταστολή.
Η Τουρκία έχει αγνοήσει αρκετές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που ζητούν την απελευθέρωση των πιο εξεχόντων κρατουμένων της χώρας, δηλαδή του Κούρδου πολιτικού Σελαχεντίν Ντεμιρτάς και του επιχειρηματία Οσμάν Καβαλά.
Πάντως ο Ερντογάν ακόμα δεν έχει διευκρινίσει ποια μέτρα θα ληφθούν, αλλά έχει αποκλείσει την απελευθέρωση των Ντεμιρτάς και Καβαλά.
“Το πόσο θα είναι σε θέση η Τουρκία να ανταποκριθεί στις προσδοκίες της για την ΕΕ χωρίς να λάβει (μεταρρυθμιστικά) μέτρα είναι αμφίβολο”, δήλωσε ο Sinan Ulgen, πρώην Τούρκος διπλωμάτης και επικεφαλής του Κέντρου Οικονομικών και Μελετών Εξωτερικής Πολιτικής στην Κωνσταντινούπολη.
Οι καλύτεροι δεσμοί με την Ευρώπη μπορεί επίσης να εξαρτώνται εν μέρει και από το κατά πόσο η Άγκυρα θα μπορέσει να διευθετήσει τις διαφορές της με την νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ, καθώς τον περασμένο μήνα η Ουάσινγκτον επέβαλε κυρώσεις στην Τουρκία για την αγορά ρωσικών οπλικών συστημάτων.
Μια μέρα πριν την ορκωμοσία του προέδρου Μπάιντεν, ο Άντονι Μπλίκεν που θα αναλάβει ΥΠΕΞ των ΗΠΑ δήλωσε ότι η Ουάσινγκτον θα εξετάσει αν ήταν αναγκαίες οι περαιτέρω κυρώσεις, κατηγορώντας την εταίρο στο ΝΑΤΟ Τουρκία ότι δεν ενεργεί ως σύμμαχος.
Στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ τον Δεκέμβριο, η Ευρώπη δήλωσε ότι θα συντονίσει την απάντησή της στην Τουρκία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, πράγμα που σημαίνει ότι οι σχέσεις της Άγκυρας με την Ουάσινγκτον θα αποτελέσουν “καθοριστικό παράγοντα για τους δεσμούς της Τουρκία με τη Δύση στο σύνολό τους”, δήλωσε ο Ulgen.
“Μηδενική αφέλεια”
Πριν ακόμα ξεκινήσουν οι συνομιλίες, οι δύο πλευρές διαφωνούν αναφορικά με τα θέματα που πρέπει να καλυφθούν, με την Ελλάδα να επιμένει ότι οι συζητήσεις πρέπει να περιοριστούν στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών και τις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανέφερε την Τετάρτη στη Βουλή ότι η Αθήνα δεν θα συζητήσει για θέματα που αφορούν τα κυριαρχικά της δικαιώματα και θα προσεγγίσει τις συνομιλίες με αισιοδοξία αλλά και “μηδενική αφέλεια”.
Η Ελλάδα έχει αποκλείσει τη συζήτηση για άλλα θέματα που έχει θέσει η Τουρκία, συμπεριλαμβανομένης της αποστρατικοποίησης των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, λέγοντας ότι αυτό είναι ένα ζήτημα που σχετίζεται με κυρίαρχα δικαιώματα. Η Τουρκία εργάζεται επίσης σε έναν οδικό χάρτη για την ομαλοποίηση των σχέσεων με τον εταίρο του ΝΑΤΟ, Γαλλία.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υπήρξε σφοδρός επικριτής της στρατιωτικής επέμβασης της Τουρκίας στη Λιβύη και της αμφισβήτησής της στις ελληνικές και κυπριακές θέσεις.
Απαντώντας, ο Ερντογάν κατηγόρησε τον Μακρόν ότι είχε μια αντι-ισλαμική ατζέντα και αμφισβήτησε την ψυχική του κατάσταση. Η Τουρκία διόρισε έναν νέο απεσταλμένο στο Παρίσι -πρώην συμφοιτητή του Μακρόν στο πανεπιστήμιο- και ένας διπλωμάτης είπε ότι οι δύο ηγέτες αντάλλαξαν επιστολές με τις οποίες ο Μακρόν πρότεινε βιντεοκλήση. Ωστόσο, μια γαλλική διπλωματική πηγή είπε ότι είναι πολύ νωρίς για να σκεφτεί κανείς ότι η Τουρκία είχε αλλάξει πρακτικές. Το Παρίσι θα συνεργαστεί με τους εταίρους του για πιθανές κυρώσεις έως ότου τα λόγια της Τουρκίας μετουσιωθούν σε συγκεκριμένες ενέργειες, ανέφερε η πηγή.